historiek

Volgens sommige bronnen zou Brugge reeds in 1396 een uurwerk met voorslag gebruikt hebben.
De stadsrekeningen van 1419 waarin zeer nauwkeurig de inkomsten en uitgaven staan opgetekend, vertellen dat aan smid Hubrecht Perre een bedrag werd uitbetaald "voor het leveren van stalen pennen ende tuimelaars voor de clocken van de Brugse hallen". Vanaf 1421 werd er ook een onderscheid gemaakt tussen clocken en scellen, waarbij scellen steeds in combinatie met het uurwerk gebruikt werd. Zo weten we of er al dan niet een voorslag was.
Na de brand van 1493 leverde Simon Waghevens een nieuwe uurklok met appeelen daertoe. Er was dus duidelijk een voorslag aanwezig. In 1528 leverde Jacob Waghevens elf scellen "van accorde omme tmaken vanden voorslaghen van der oorloge up de halle".
In 1603 werden de bestaande scellen vervangen door een nieuw klokkenspel van 20 klokken. Adriaen Van Troostberghe, horlogiewerckere, leverde de nieuwe trommel, noten, klavier, hamers en assen. Nicolaas Helewaut, de zesde beiaardier, stak de nieuwe aria's op de trommel. 72 jaar bleef deze trommel in gebruik. In 1675 vond uurwerkmaker Jean Pauwels, volgens zijn verklaring, de trommel in duusent stucken. De befaamde Antwerpse klokken-gieter Melchior De Haze kreeg nu de opdracht om niet alleen de trommel maar ook een nieuwe volwaardige beiaard te leveren. Met het gieten van de trommel liep het grondig fout. De eerste poging mislukte en de twee volgende leverden geen aanvaardbaar product op. Gilles Moerman bracht ten slotte deze niet alledaagse opdracht tot een goed einde in 1678.
Jean Pauwels maakte, op aanwijzingen van de Gentse musicus pater Wyckaert, 108 rijen van 90 gaten in de trommel die nodig waren voor het vastzetten van de pinnen of nokken. In 1681 stak pater Wyckaert de aria's op de trommel.
Zestig jaar later, tijdens de brand van 1741, verdwenen de beiaard, het uurwerk en de trommel met 19.449 gaatjes in de vuurpoel. Terwijl Joris Dumery een nieuwe beiaard en trommel goot, leverde zijn schoonbroer Antonius De Hondt het uurwerk en het volledige mechanisme voor de voorslag.
De ongeveer 9000 kg wegende trommel is een echt huzarenstuk. Hij heeft een diameter van 206 cm en een wanddikte van 5 cm. Er zijn 122 rijen gaatjes, goed voor het in beweging brengen van 122 hamers. Er zijn 250 openingen per rij, samen dus 30.500 gaatjes. Een gewicht van 1500 kg brengt dit gevaarte aan het draaien. De voorslag krijgt zijn opdracht van het monumentale uurwerk met een slinger van 78 kg die 3 m lang is. Een ingenieus systeem van nokken, verbindingsdraden, tuimelaars en terugslagveren zet de 122 hamers aan het werk.
Deze hamers zijn als volgt verdeeld over 37 klokken van de 47 klokken tellende Dumerybeiaard:
· 1ste octaaf: 25 hamers op 10 klokken (gis en bes ontbreken)
· 2de octaaf: 44 hamers op 12 klokken
· 3de octaaf: 44 hamers op 12 klokken
· 4de octaaf: 8 hamers op 3 klokken (de rest van het octaaf wordt niet gebruikt voor de voorslag).
Dit merkwaardig historisch ensemble is een staaltje van echt vakmanschap van 18de-eeuwse ambachtslieden, dat jaarlijks door meer dan 230.000 bezoekers bewonderd wordt. Dagelijks tussen 9u en 20.45u uur brengt het Dumery-Dhondt automatische klokkenspel om het kwartier een melodie ten gehore. Deze melodieën worden om de twee jaar door de stadsbeiaardier verstoken.

Voor de periode 2022-2024 klinkt deze muziek:

UUR:
Sonatine in G anh.5 Nr.1  Moderato & Romanze - Ludwig van Beethoven (1770-1827)

KWART NA:
K’en Brugge in m’n herte - Benny Scott (°1940)

HALF UUR:
Dance of the hours - Amilcare Poncielli (1834-1886)

KWART VOOR:
Ave Maria (fragment) - Joseph Ryelandt (1870-1965)

Motivatie voor de keuze:
Door de coronacrisis is het Beethovenjaar 2020 (250 jaar geboren), wat ondergesneeuwd. Met de Sonatine in G wordt Beethoven 2 jaar lang om het uur herdacht. Wie ooit pianoles volgde zal ongetwijfeld deze bevallige stukjes gespeeld hebben.

Door een petitie in 2021 werd het voorstel om “k’en Brugge in m’n herte’ tot Brugs volkslied te maken voor de gemeenteraad gebracht en dit werd door het stadsbestuur bekrachtigd. Zo krijgt het lied van Benny Scott, 40 jaar na het verschijnen, een bijzondere erkenning.

 De balletmuziek “Dance of the hours” komt aan het einde van akte 3 van de opera “La Gioconda”. Hier is de titel van dit vrolijk melodietje uiteraard een knipoog naar het automatisch spel.

De Brugse componist baron Joseph Ryelandt was o.a. leraar contrapunt aan het Gentse muziekconservatorium en directeur van het Stedelijk Conservatorium van Brugge. Het Ave Maria is het meest gekende koorwerk van zijn hand.

Voor de periode 2018-2022 klonk deze muziek:
(twee jaar langer dan normaal door de Corona Crisis)
UUR:
Preludium in C - BWV 846 J.S.Bach

KWART NA:
Als de Kerels te gare zijn, Engels volkslied

HALF UUR:
"One Hand, one heart" (uit West Side Story) Leonard Bernstein

KWART VOOR:
(Ik ben) zo eenzaam zonder jou Will Tura

Voor de periode 2016-2018 klonk deze muziek:
UUR:
Till we meet again (1918, Muziek: Richard A. Whiting, 1891-1938; Tekst: Raymond B. Egan) en After the War is over (1918, Muziek: Harry Andrieu; Tekst: E. J. Pourmon, Jos Woodrukk, B. Sterling)
Twee liedjes bij het einde van Wereldoorlog I.

KWART NA:
Prologo uit L'Orfeo (Claudio Monteverdi, 1567-1643).
In 2017 is Monteverdi 450 jaar geleden geboren.

HALF UUR:
Il était une fois (conte), Opus 64  (Henri Kowalski, 1841-1916)

KWART VOOR:
Bourrée II uit de Cellosuite nr. 4 in Es, BWV 1010 (Johann Sebastian Bach, 1685-1750)

Voor de periode 2014-2016 klonk deze muziek:
UUR:
Roses of Picardy (Tekst: Fred. E. Weatherly, Muziek: Haydn Wood, 1916) en It’s a long, long way to Tipperary (Tekst en Muziek: Jack Judge en Harry Williams, 1912) zijn wellicht de meest populaire Engelse en Ierse soldatenliedjes uit de Eerste Wereldoorlog.

KWART NA:
Iper, O Iper, hoe toont gy u verheugt
Is een Oud-Nederlands volkslied dat al bekend was bij de Thuindagfeesten van 1383.

HALF UUR:
La Madelon (Tekst: Louis Bousquet; Muziek: Camille Robert) is een Frans liedje uit 1914 dat ook wereldwijd bekend werd tijdens de oorlog.

KWART VOOR:
Ode an die Freude uit de 9de Symfonie van Ludwig von Beethoven

Voor de periode 2012-2014 klonk deze muziek:
UUR:
Andante “jusque dans le moindre chose je vois mon aman” (Pierre A. Monsigny) Romance uit de opera “On ne s'avise jamais” (1761) van Pierre Alexandre Monsigny (1729 – 1814). Bewaard in het Brugse Stadsarchief "on te stecken op een trombel de maete van 3/2)

KWART NA:
“Egidius waer bestu beleven” (Gruuthuse handschrift, ca. 1395)

HALF UUR:
“Zet je van achter” (Roger Danneels)

KWART VOOR:
Souterliedekens, Psalm CXXVI (Jacobus Clemens non Papa (1510-1556) “Tensi dat die Heere wilt bouwen “ (op de muziek van “Sy sullens my niet verdriven, quade tonghen dyet beniden”).

Voor de periode 2010-2012 klonk deze muziek:
UUR
Les Carillons (Johan Ph. Kirnberger, 1721-1783)

KWART NA
Bergamaske (Theodore de Sany, Brussel, 1648)

HALF UUR
“Intimiteit” (Raymond Van het Groenewoud, 1960)

KWART VOOR
"Une jeune fillette": La Monica (Anoniem, 16de eeuw)